Min bir məqsəd haqqında
Zərdüşt çox ölkələr gəzdi, çox xalqlar gördü.O, bir çox xalqların xeyirinə də,şərinə də bələd oldu və yer üzündə xeyir və şərdən böyük güc tapmadı.
Heç bir xalq ilk öncə qiymətləndirmə etmədən yaşaya bilməz. Əgər o özünü qorumaq istəyirsə, onun verdiyi qiymət qonşusunun qiymətləndirməsi ilə eyni olmamalıdır.
Bir xalqın yaxşı adlandırdığı şey, başqa bir xalqın dilində istehza, rüsvayçılıq hesab olunurdu və mən bunu belə gördüm.Burada kəşf etdiyim çox şey şər adlanır, başqa yerdə isə o, şərəfin ala-bəzək libasına bürünüb.
Heç vaxt bir qonşu digərini başa düşmürdü.Onun ruhu həmişə qonşusunun ağılsızlığına və qəzəbinə təəccüblənirdi.
Xeyirxahlıq hər xalq üçün xarakterik bir lövhə, hakimiyyət əzminin səsi idi.
Onun üçün çətin görünən şey təqdirəlayiqdir. O,qaçılmaz və çətin olan hər şeyi yaxşı, ən böyük ehtiyacdan azad edən, nadir və çətin olanı müqəddəs adlandırır.
Qonşusuna hakim olmasına, qalib gəlməsinə və qorxu və həsəd üzərində parlamasına kömək edən hər şey - bütün bunlar onun üçün hər şeyin zirvəsi, başlanğıcı, meyarı və mənası deməkdir.
Həqiqətən, qardaşım, xalqın, ölkənin, səmanın və qonşunun ehtiyacını bilsəydin, şübhəsiz ki, onu dəf etmə qanununu da, öz ümidinə pillə-pillə niyə qalxdığını da bilərdin.
“Sən həmişə birinci olmalısan və başqalarından öndə olmalısan. Sənin qısqanc ruhun dostdan başqa heç kimi sevməməlidir” – bu sözlər yunan ruhunu titrətdi və o, böyüklüyə aparan yolu ilə getdi.
“Həqiqəti demək, ox və yaydan istifadə etməyi yaxşı bacarmaq – bu mənim adımın da mənsub olduğu və adı mənim üçün eyni dərəcədə əziz və ağır olan bir xalqa həm əziz, həm də ağır gəlirdi.
“Ata və anaya hörmət etmək onların iradəsinə xidmət edir” - başqa bir xalq bu dəf lövhəsini özünə şüar etdi və bunun sayəsində qüdrətli və əbədi oldu”.
“Sədaqətə riayət etmək və sədaqət naminə pis və təhlükəli işlərdə belə şərəfi və qan tökməyi güman etmək. Beləcə, başqa bir xalq öyrənərək özünü dəf etdi və özünü dəf edərək böyük ümidlərə yiyələndi.
Həqiqətən, insanlar bütün xeyiri, şəri özlərinə özləri vermişlər. Həqiqətən, onu nə borc alıb, nə tapıblar, nə də o, göydən düşüb.
İnsan özünü qorumaq üçün əvvəlcə şeylərə dəyər verdi. O, əvvəlcə şeylər üçün məna, insan mənası yaratdı! Ona görə də o özünü “insan”, yəni qiymətləndirən,sərraf adlandırır.
Qiymətləndirmək yaratmaq deməkdir. Qulaq asın, ey yaradıcılar! Qiymətləndirmək- bu, bütün qiymətləndirilən şeylərin ləl-cəvahiratı və incisidir.
Qiymətləndirmə vasitəsilə ilk olaraq dəyər görünür. Qiymətləndirmə olmadan varlığın özü çürük bir qoza bənzərdi. Dinləyin, ey yaradıcılar!
Dəyərlərin dəyişməsi yaradıcıların dəyişməsidir. Yaradan olmalı olan daim məhv edər.
Yaradanlar əvvəlcə xalqlar, daha sonralar isə ayrı-ayrı şəxslər olub. Həqiqətən də fərdi şəxslər yaradanların ən gəncidir.
Bir vaxtlar xalqlar xeyirxahlıq lövhəsini özlərinə tətbiq edirdilər. Hakim olmaq istəyən və itaət etmək istəyən sevgi birlikdə bu lövhələri yaratdılar.
Sürüyə ehtiras mənşəcə “Mən”ə həsrətdən daha qədimdir. Təmiz vicdan sürü adlanırsa, pis vicdan isə “Mən” deyir.
Həqiqətən də, sevgidən məhrum olan, çoxlarının xeyirində öz xeyirini axtaran hiyləgər “Mən” sürünün başlanğıcı deyil, onun məhvidir.
Sevənlər həmişə yaradanlar olublar və onlar xeyirlə şəri yaradıblar. Sevgi və qəzəb atəşi bütün fəzilətlərin adlarında alovlanıb.
Zərdüşt bir çox ölkələri gəzdi, çoxlu xalqlar gördü. Zərdüşt yer üzündə sevənlərin əməllərindən böyük güc tapmadı: “xeyir” və “şər” onların adlarıdır.
Həqiqətən, bu tərifin və bu küfrün hakimiyyəti bir əjdahadır. Qardaşlar, mənə deyin, onu mənim üçün kim məğlub edəcək? Kim bu vəhşi heyvanı zəncirləyəcək?
İndiyə qədər minlərlə məqsəd, minlərlə də xalq mövcud olub. Əskik olan min başlıq zəncir, tək məqsəddir. Bəşəriyyətin hələ də məqsədi yoxdur.
Ancaq mənə deyin, qardaşlarım: əgər bəşəriyyətin hələ də bir məqsədi yoxdursa, bəlkə onun özü də yoxdur.
Zərdüşt belə dedi.
Yaxın adamına sevgi haqqında
Yaxınlarınıza can atırsınız və bunun üçün gözəl sözlər də deyirsiniz. Ancaq sizə deyirəm: yaxınınıza olan sevginiz özünüzə olan pis sevginizdir.
Siz özünüzdən yaxınınıza tərəf qaçırsınız və bundan özünüzə bir fəzilət düzəltmək istəyirsiniz. Amma mən bunda sizin “fədakarlığınızı” görürəm.
Sən “Mən”dən böyüksən. Sən müqəddəs sayılırsan, “Mən” isə hələ yox. Ona görə də insan öz yaxınına tərəf can atır.
Məgər mən sizə yaxınınızı sevməyi məsləhət görürəm? Əksinə, sizə yaxınınızdan qaçmağı və uzaqda olanları sevməyi tövsiyə edirəm!
Uzaq adamlara və gələcəyə olan sevgi yaxınınıza olan sevgidən üstündür. Mən eyni zamanda şeylərə və xəyallara olan sevgini də insana olan sevgidən üstün tuturam.
Qardaşım, qarşında dolaşan bu kabus səndən də gözəldir. Niyə ətini və sümüklərini ona vermirsən? Amma sən qorxub yaxınına tərəf qaçırsan.
Siz özünüzə dözə bilmirsiniz və özünüzü kifayət qədər sevmirsiniz. Ona görə yaxınınızı sevgiylə aldatmaq və bununla da özünüzü mükafatlandırmaq istərdiniz.
Mən istərdim ki, bütün yaxınlarınız və onların qonşuları sizin üçün dözülməz hala gəlsin. O zaman siz özünüzdən qəlbi geniş bir dost yaratmalı olacaqsınız.
Siz özünüzü tərifləmək istəyəndə şahid dəvət edirsiniz. Və onu sizin haqqınızda yaxşı düşünməyə təhrik edəndə, sizin özünüz özünüz haqqında yaxşı düşünürsünüz.
Yalnız biliklərinə deyil, daha çox cahilliyinə zidd danışan yalan danışır. Başqaları ilə ünsiyyət qurarkən özünüz haqqında məhz belə danışırsınız və özünüz haqqında qonşunuzu aldadırsınız.
Bir axmaq belə deyir: “İnsanlarla ünsiyyət xarakteri korlayır, xüsusən də bu xarakter olmadıqda.”
Biri özünü axtardığı, digəri isə özünü itirmək üçün yaxınına tərəf gedir. Özünüzə axmaq sevginiz tənhalığınızı həbsxanaya çevirir.
Uzaqda olanlar sizin yaxınınıza olan sevginin əvəzini ödəyir. Əgər beşiniz bir yerə toplaşsanız, altıncı həmişə ölməlidir.
Sizin şənliklərinizi bəyənmirəm; Orada çoxlu aktyor gördüm. Hətta tamaşaçılar da özlərini çox vaxt aktyor kimi aparırdılar.
Mən sizə yaxınınız haqqında deyil, dostunuz haqqında öyrədirəm. Qoy dostunuz sizin üçün yer üzünün bayramı və fövqəlinsan müjdəçisi olsun.
Mən sizə dost və onun dolu ürəyi haqqında öyrədirəm. Ancaq dolu ürəkli sevilən olmaq istəyirsənsə, süngər olmağı bacarmalısan.
Mən sizə xeyirxahlıq qabı kimi dünyanın tamamlanacağını gözləyən və hər zaman bu tam dünyanı sizə bağışlaya bilən yaradıcı dost haqqında öyrədirəm.
Və dünya onun üçün açıldığı kimi, xeyirlə şərin əmələ gəlməsi, hadisədən məqsəd formalaşması onunla birlikdə açılır.
Qoy gələcək və ən uzaqlar bu gününüzün səbəbi olsun. Sən dostunun timsalında fövqəlinsanı sevməlisən.
Qardaşlarım, mən sizə yaxınınızı yox, uzaqda olanı sevməyi məsləhət görürəm.
Zərdüşt belə dedi.
Yaradanın yolu haqqında
Qardaşım mənim, tənhalığa çəkilmək istəyirsən? Özünə yol axtarırsan? Bir az yavaş get və məni eşit.
Sürü deyir: “Arayanın özü asanlıqla itər. Hər cür tənhalıq günahdır”. Və sən uzun müddət sürüyə aid idin.
Sürü səsi sənin özündə də səslənəcək! “Artıq sizinlə eyni vicdanı paylaşmıram” dediyiniz zaman bu, şikayət və iztirab olacaq.
Bax, bu əzab-əziyyət yeganə bir vicdan da doğurdu. Bu vicdanın son işartısı sənin kədərində hələ də közərəcək.
Ancaq sən özünə olan yolun, öz kədərinin səsi ilə getmək istəyirsən? Buna çatan haqqını və gücünü göstər görüm!
Sənin yeni bir gücün və yeni bir hüququn varmı? Başlanğıc hərəkət? Öz-özünə yuvarlanan təkər? Ulduzları ətrafında fırlanmağa məcbur edə bilərsənmi?
Ah, nə qədər yüksəklik arzulayanlar var! Şöhrətpərəstliyin qıcolmalarını o qədər çox görürsən! Mənə sübut et ki, sən şəhvətpərəstlərdən deyilsən!
Ah, üfürülmuş şara bənzəyən nə qədər böyük fikirlər var. Onlara hava vurulsa da, yenə də boş qalırlar.
Özünü azad adlandırırsan? Sənin boyunduruğunu özündən atdığını deyil, hakim fikrini eşitmək istəyirəm.
Sən boyunduruğu atmağa haqqı olanlardansanmı? Onların arasında köləlikdən qurtulanda son dəyərini itirənlər də az deyil.
Nədən azaddır? Bundan Zərdüştə nə! Amma sənin aydın baxışın mənə deməlidir: nəyə görə azad?
Özünə öz xeyirini və öz şərini də verib, iradəni də qanun kimi özünə tətbiq edə bilərsənmi? Sən öz hakimin və öz qanununun qisasçısı ola bilərsənmi?
Öz qanununun hakimi və qisasçısı ilə üz-üzə olmaq dəhşətlidir. Beləcə, ulduz boş fəzaya, tənhalığın buzlu nəfəsinə atılır.
Bu gün yenə də çoxluqdan əziyyət çəkirsən, sən ey tənha insan. Bu gün hələ də cəsarətin və ümidlərin var.
Ancaq bir gün tənhalıqdan yorulacaqsan, bir gün qürurun əyiləcək və cəsarətin sarsılacaq. Gün gələcək sən “Mən təkəm!” deyəcəksən.
Nə vaxtsa sən daha ucalığını görməyəcəksən və alçaqlığın sənə daha yaxın olacaq. Hətta sənin yüksəkliyin kabus kimi səni qorxudacaq. Bir gün sən deyəcəksən: “Hər şey yalandır!”
Elə hisslər var ki, tənhanı öldürməklə təhdid edir. Əgər bunu bacarmırlarsa, onların özləri ölməlidirlər! Bəs sən qatil olmağa qadirsənmi?
Artıq “nifrət”sözünü, ədalətinin əzabını - sənə nifrət edənlərə qarşı ədalətli olmağı bilirsənmi,qardaş?
Sən bir çoxlarını sənin haqqında fikirlərini dəyişdirməyə məcbur edirsən və onlar bunu sənə günah sayırlar. Sən onlara yaxınlaşdın və yenə də yan keçdin.Onlar bunu sənə heç vaxt bağışlamayacaqlar.
Sən onlardan yüksəkdə oldun. Amma sən nə qədər yüksəkliyə qalxdıqca, həsəd aparma gözündə daha kiçik görünürsən. Bil ki, uçan insana ən çox nifrət edilər.
“Mənə qarşı necə ədalətli olmaq istəyirdiniz!” deməlisən: “Mən sənin ədalətsizliyini özüm üçün tale yükü hesab edirəm.”
Tənhanın ardınca haqsızlıq və çirkab yağdırırlar. Amma, qardaşım, ulduz olmaq istəyirsənsə, nə olursa olsun, onlardan işığını əsirgəməməlisən!
Xeyirxah və saleh insanlardan çəkinin! Onlar özləri üçün öz fəzilətini icad edənləri çarmıxa çəkməyi sevir və tənha insanlara nifrət edirlər.
Müqəddəs sadəlikdən də çəkinin! Hər şey onun üçün pisdir ki,bu da bu asan deyil. Onlar odla oynamağı sevir.
Sevginizin hücumlarından da çəkinin! Tənha insan onunla qarşılaşanlara çox tez əlini uzadır.
Başqasına əlini yox, pəncəni uzatmalısan.Mən istəyirəm ki, sənin pəncənin caynaqları da olsun.
Qarşılaşa biləcəyin ən təhlükəli düşmən həmişə özün olacaqsan. Sən mağaralarda və meşələrdə özün-özünü güdürsən.
Tənha, sən özünə aparan yolla gedirsən! Və sənin yolun səndən və yeddi şeytandan qabaqda gedir!
Sən özün üçün kafir, cadugər, falçı, axmaq, skeptik, pis və zalım olacaqsan.
Sən özünü öz alovunda yandırmalısan. Əvvəlcə kül olmadan özünü necə yeniləyə bilərsən!
Tənha, sən yaradanın yolu ilə gedirsən. Sən yeddi şeytandan özün üçün bir tanrı yaratmaq istəyirsən!
Tənha, sən sevənin yolu ilə gedirsən. Sən özünü sevirsən və sevənlərin nifrət etdikləri kimi özünə nifrət edirsən.
Sevən yaratmaq istəyir, çünki nifrət edir! Sevdiyi şeyə nifrət etməyən sevgi haqqında nə bilir!
Sevginiz və yaradıcılığınızla tənhalığa gedin, qardaşım və yalnız bundan sonra ədalət axsayaraq sənin ardınca gedəcək.
Mənim göz yaşlarımla tənhalığına get, qardaşım. Özündən sonra yaratmaq istəyəni və beləcə məhv olanı sevirəm.
Zərdüşt belə dedi.
(Ardı var)
Tərcümə etdi: Şakir QURBANOV
